Esra MUTLU
Fotoğraf-Fatma ÇELİK
İşitme engelli bireylerin iletişimini sağlayan işaret dili, son dönemde büyük bir ilgiyle karşılanıyor. Sosyal medyada sıklıkla paylaşılan videolar hem işaret dilini öğrenmeye hem de engellilere yönelik farkındalığı artırmaya katkı sağlıyor. Son dönemde engellilere yönelik farkındalığı artırmak adına çalışmalar hız kazanıyor. İşitme engelli bireylerin toplum içerisindeki iletişimini sağlayan işaret dili üzerine yapılan çalışmalar da özellikle son dönemde ilgi ile takip ediliyor.
Osmanlı döneminden bu yana kullanılan Türk işaret dilinin tarihsel sürecini, yapısını ve kelimelerin güncel kullanımlarına dair ayrıntıları İstanbul Üniversitesi Engelli Uygulama ve Araştırma Merkezi (ENUYGAR) Tercümanı Ayşegül İşlekeller anlattı.
İşlekeller, tercüman olmanın yanı sıra Mimar Sinan İşitme Engelliler Okulu Türkçe öğretmeni ve HAYEF (Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi) Üstün Zekâlılar bölümü doktora öğrencisi. İşitme Engelliler Okulu’nda kendi isteğiyle çalışmaya başlayan ve çalışmaya başladığı dönemde işaret dili bilmeyen İşlekeller, öğrencilerinin yardımlarının yanı sıra kurslarda eğitim alarak işaret dilini tercümanlık seviyesinde öğrendi.
“İşaret dili, işitme konusunda özel gereksinimleri olan bireylerin iletişim kurmak için kullandıkları bir yöntem” diyen İşlekeller, Türk işaret dilinin yapısının Türkçe’den farklı olduğunu belirtti. “Türk işaret dilinin kendi içinde bambaşka bir dil bilgisi var. Bizim dilimizden çok ayrı değil, aynı kelimeleri kullanıyoruz ama kendi içinde farklı yapıları var” dedi. İşaret dilindeki en önemli kurallardan bir tanesi kelimelerin sadece ellerle yapılmaması. Kelimeler gösterilirken aynı zamanda jest, mimik ve yüz ifadeleri kullanmak da büyük önem taşıyor. İşlekeller, “Ağzınızı kelimeye göre oynatmak, kelimenin tamamını söylemek değil ama kelimenin bir kısmını ağzınızla söylemeniz, gözlerinizin baktığı yön, hareketi yapma hızınız çok önemli. Bu, karşı tarafa işaret dili bildiğinizi gösteriyor” dedi.
Türk işaret dilinde Türkçe’den farklı olarak zamirler yüklemden önce, en başta belirtilerek kullanılıyor. Türkçe’de yükleme eklenerek ifade edilen zaman kipleri de cümle içerisine eklenen zaman kelimeleri ile belirtiliyor. Ayrıca bazı kelimelerin ise olumsuzu örneğin yok, bilmiyorum gibi, başlı başına yeni bir işaret ile gösteriliyor.
İşaret dilini öğrenmenin kolay olduğunu belirten İşlekeller, öğrenmek isteyenlerin 2-3 ay boyunca yoğun bir şekilde çalışarak kolayca öğrenebileceğini, internette yer alan materyallerin öğrenmede faydalı olacağını söyledi. İnternette son dönemde sıkça paylaşılan işaret dili ile şarkılar, eğitim videoları, televizyonda yayınlanan programlar işaret dilini öğrenmeye katkı sağlıyor.
Son dönemde artan ilginin ve oluşan farkındalığın geç kalınmış bir farkındalık olduğunu söyleyen İşlekeller, “Bence geç kalınmış bir farkındalık. Çünkü Türkiye’de işitme engelli bireyler 3 milyondan fazla. Bu, kulak arkası edilecek bir rakam değil. İşitme engelliler bizimle birlikte hastaneye, okula geliyor, maça gidiyor, televizyonda aynı programları izliyorlar. Biz bu bireylerle iletişim kuruyoruz, kurmak zorundayız. Zararın neresinden dönseniz kârdır. Bu farkındalığa ihtiyacımız var. Farkındalığın kazanılmasına hem ben çok mutlu oluyorum hem de engelli bireyler çok mutlu oluyor” dedi.
