Esra MUTLU
Fotoğraf-Tuğçe AYÇİN
Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Öğr. Gör. Aydan Birdevrim’in dil, kültür ve tarihte önemli yere sahip olan kapı kavramını incelediği ve kapı tokmakları üzerine yaptığı cam ve seramik çalışmalarını nasıl gerçekleştirdiğini anlattığı “Anadolu Kapı Tokmakları” kitabı çıktı.
İletişim Fakültesi Radyo Televizyon ve Sinema Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nilüfer Pembecioğlu editörlüğünü gerçekleştirdiği kitapla ilgili olarak “Yüzyıllardır hep karşımızda duran kapı tokmakları, çağlar boyunca farklı bakış açıları ile değerlendirildi, kimi zaman, metale, döküme, sanatçının ellerinden de seramiğe, cama ve hatta kadına dönüştü. Bizi tarihin sayfalarında ve hemen tüm Anadolu’da dolaştıran bu kitap, gerçek yaşam ile anlatılar, kitaplar ve fotoğraflar arasına sıkışmış olan “Kapı Tokmakları” kavramını görselleştirebilmeyi amaçlamakta ve bu gizemli değeri bir sanat eserine dönüştürebilmenin macerasını anlatmakta” ifadelerini kullandı.
Amaç, Belgelemek ve Gelecek Nesillere Aktarmak
Öğr. Gör. Aydan Birdevrim’in yüksek lisans tezinden ilham alınarak hazırlanan kitabın temel amacı, kapıları ve kapı tokmaklarının yörelere göre değişen farklı biçimlerini belgeleyebilmek ve kültürel mirasımızı gelecek nesillere aktarabilmek.
Ders vermekte olduğu seramik bölümündeki öğrencilerin bilgi ve becerilerini arttıracak seramik yapım usullerini de anlattığı kitapla ilgili olarak Öğr. Gör. Birdevrim, “Genellikle bir yapı unsuru olarak görülen kapı tokmağına yüklenen anlamlar, onlara verilen biçimler öylesine çeşitli ki, Türkiye, kapı tokmakları açısından oldukça zengin bir coğrafya” dedi. Kitapta görselleştirilen kapı tokmaklarının çekimleri İstanbul, Antakya, Bursa, İzmir, Afyonkarahisar, Gaziantep, Tokat, Amasya ve Sakarya gibi tarihsel mekânlarda gerçekleştirildi.
Gitgide işlevini yitiren kapı tokmakları günümüzde yalnızca estetik bir değer olarak görülüyor ve bu yüzden Öğr. Gör. Birdevrim, kapı tokmaklarının yeniden ve farklı bir biçimde gündelik yaşamımıza katılması gerektiğini vurguladığı kitabında geçmişin kapı tokmaklarını nasıl bugünün sanat eserlerine dönüştürdüğünü açıklıyor.
Kapı Kavramı Farklı Anlamlara Gelebiliyor
Literatürde de geniş bir şekilde ele alınan kapı kavramı, kültürel, tarihsel ve dini olarak farklı olarak anlamlandırılabiliyor. Kapı, kimi zaman bir otorite, güvenlik, mahremiyet, koruyucu unsur olarak görülebilirken kimi zaman mertlik, dürüstlük, alçakgönüllülük ya da zenginlik göstergesi olarak görülebiliyor. Kutsal kitaplarda da bahsi geçen kapı kavramı bazen bir ödüllendirme unsuru bazen bir cezalandırma unsuru olarak karşımıza çıkıyor.
Genel olarak kapı kavramı ile birlikte gündeme gelen kapı tokmakları ise kullanıldığı döneme ve yöreye göre bazı kültürel kodlar içeriyor. Kapının üzerine farklı boyutlarda ve şekillerde monte edilen tokmaklar farklı anlamlar taşıyor, eve ve evde yaşayan kişilere dair bilgi veriyor. Kadın ve erkek için farklı formlarda oluşturulan kapı tokmakları dönemsel olarak incelendiğinde evde oturanın sosyo ekonomik kimliğinden kimin kapıyı kimin çaldığına, gelen misafirin hangi cinsiyetinden, evin hangi bölümüne buyur edileceğine kadar çok farklı göstergeleri barındırıyor.
