Teoman Süalp
Türk Basın Birliği ve Vakit Gazetesi’nin kurucularından Hakkı Tarık Us, 65. ölüm yıldönümünde Beyazıt Devlet Kütüphane’sinde gerçekleştirilen bir panelle anıldı. Beyazıt Devlet Kütüphanesi Müdürü Ramazan Minder başkanlığında gerçekleştirilen oturuma Zeytinburnu Belediyesi Millet Kıraathaneleri Koordinatörü Selahattin Öztürk, Kırklareli Üniversitesi Öğretim Üyesi Tarık Özçelik ve araştırmacı yazar İbrahim Öztürkçü katıldı. Hakkı Tarık Us’un koleksiyonundan seçkiler içeren sergi, 19 Kasım’a kadar meraklıların ilgisine sunulacak.
Kendimize Özgü Bir Hastalık Teşhisi Koyuyor; Kültürel Devamsızlık
Tek partili dönemde milletvekilliği yapan Us’un, bu süreç boyunca alınan kararları eleştirmekten çekinmeyen bir kişilik sahibi olduğunu vurgulayan İbrahim Öztürkçü, Us’un yaptığı bir tespiti dinleyenlerle paylaştı. Encümen-i Daniş’in kuruluşunun 100. yıldönümü programında konuşan Us’un, bizdeki anma programlarındaki gecikmeler, kültür ve edebiyatta tutturamadığımız noktalar, kurumsallaşma noktasındaki eksikliklerimizin neden bir türlü tamamlanamadığını sorduğunu aktardı. Batı dünyasında yapılan planlı programlı işlere karşın bizde bireysel insiyatifler üzerinden ilerlediğini ve bu durumla ilgili ‘’Kültürel Devamsızlık’’ adında bize özgü bir hastalık teşhisi koyduğunu vurguladı. Bizim ülkemizde çalışma kültürü ve kurumsal işleyişin belirli bir sisteme oturtulmadığını, bunun bir sisteme oturtulması için tüm ömrünü harcadığını belirtti.
Vasiyetnamesi ile Kütüphaneciliği Sistemleştirdi
Hakkı Tarık Us’un, 22 maddelik vasiyetnamesindeki önemli detaylara dikkat çeken Selahattin Öztürk, bu vasiyetnamenin kütüphaneciliğin sistemleştirilmesi yolunda atılmış en önemli adımlardan biri olduğunu belirtti. Vasiyetnamesinde, çalışma saatleri ve kaç kişinin çalışması gerektiği gibi detayların yanında günlük ücreti bir ailenin yemesi gereken temel gıdalar üzerinden belirlediğini söyledi. Bu belirlemede 1 litre süt, yarım kilo dana eti, fasulye ve ekmek, 250 gr şeker, pirinç ve beyaz peynirin yanında 100 gr zeytinyağının toplam bedelinin 2 katının esas alınmasını isteyen Us’un bu hesaplamasının günümüzde yaklaşık 4800 lira yaptığını belirten Öztürk; lojman, elektik ve su giderlerinin de katılması durumunda bir kütüphane memuruna biçtiği ücret değerinin yaklaşık 9000 lira olduğunu ifade etti. Bunun dışında kapanış saatlerini uzatarak, kütüphaneyi herkesin yararlanabileceği bir ortam haline dönüştürmeyi hedefledi ve 800’ün üzerinde Rusça ile Azerice içeriği koleksiyonuna ekletti.
Basının Gelişimi Alanında Ödüller Verdi
Gerçekleştirilen panelde Hakkı Tarık Us’un, basının gelişimine katkı veren insanlara ödüller verdiği belirtildi. O dönem verdiği en düşük ödül olan 100’lük altının bugünkü değerinin 3500 lira olduğunu aktaran Tarık Özçelik, iyi bir basım terimi kullanılırsa kullanan kişiyi mükâfatlandırdığını ve ‘’Asparagas’’ kelimesinin kendisinin düzenlediği bir yarışma sonucu ortaya çıktığını ifade etti.
Hakkı Tarık Us Kimdir?
Ömrünü Türk Milleti’nin kültür alanında gelişmesine adayan Hakkı Tarık Us, 1889 yılında Manisa’nın Gördes ilçesinde doğdu. Çocukluğu süresince edebiyata yakın ilgi duyan Us, Tanin, Tercüman-ı Hakikat, Tasvir-i Efkar ve İttihat ve Terakki’ye ait Hakikat gazetesinde yazılar yazdı. Ahmet Emin Yalman ile birlikte kurduğu Vakit gazetesi, Milli Mücadele döneminde Ankara’ya silah ve insan kaçırma görevinde de büyük rol üstlendi. Çerkez Ethem ile röportaj yaptı. Müdafaa-i Milliye Grubu’nun Anadolu ile haberleşmesinde etkin rol aldı. Başarılarıyla İstiklal Madalyası’na layık görülen Us, 1919 yılında Türk basın tarihini ilk basın meslek kuruluşu olan “Osmanlı Matbuat Cemiyeti”’nin kongresinde yönetim kuruluna seçildi. Adı o kongrede “Türk Matbuat Cemiyeti”, daha sonra “Matbuat Cemiyeti” ve “Türk Basın Birliği” olarak değiştirilen bu derneğin 1921’deki kongresinde genel sekreter seçildi. Çeşitli dönemlerde “Muallimler Cemiyeti“, “Matbuat Cemiyeti” ve “Türk Basın Birliği” başkanlıklarını yürüttü. Türk Ocağı, Çocuk Esirgeme Kurumu, Türk Maarif Cemiyeti, Yeşilay gibi kurumların idare heyetlerinde bulundu.
Adeta bir gazeteci okulu haline gelen Vakit gazetesindeki çalışmasını 1956’da ölümüne değin sürdürdü. Zengin bir gazete arşivi oluşturdu ve başyazarlığı döneminde Ortadoğu ülkelerindeki gazetelerle yazışarak onlara gazete alışverişi teklifinde bulundu. Bu yolla, araştırmacıların hizmetin sunmak üzere kurmak istediği kütüphane için çok zengin bir kaynak yarattı.
1923-1936 yılları arasında dört dönem Giresun milletvekilliği yaptı. Aralık 1949’daki yangından sonra Beyazıt’taki Sahaflar Çarşısı’nın yeniden yapılandırılmasında rol oynadı; Sahaflar Çarşısı Derneği’nin tüzüğüne eklettiği bir madde ile Sahaflar Çarşısı’nda çalışacak esnafın kitap ve kitapla ilgili malzemeden başka bir şey satmasının önüne geçildi.
Gelirinin büyük kısmını kütüphane kurabilmek için kitap, dergi , gazete satın almak için harcadı. Türkiye’nin içinde ve dışında çıkan Türkçe gazete ve dergilerin hemen hepsini topladı. Kendisini kütüphanesi ile ilgili çalışmalara adadı. Koleksiyonunun yer alacağı kütüphane ile ilgili her ayrıntıyı düşünen Hakkı Tarık Us, bunları vasiyetine eklemişti. 21 Ekim 1956’da hayatını kaybetti. 23 Ekim’de Bayezid Camii’nde kılınan namazın ardından Merkezefendi Mezarlığı’na defnedildi.
Kaynak: Vikipedia
