Haber: Hilal Tekin
Editör: Yağmur Sertkaya
Cumhuriyetin ilanından sonra Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Ord. Prof. Dr. Mehmet Fuat Köprülü’yü İstanbul Darülfünunu bünyesinde Türk kültür ve medeniyetini araştıracak ve sonuçlarını yayınlayacak bir müessese kurmakla görevlendirdi. Bu amaçla bakanlar kurulunun 1111 numaralı kararıyla 12 Kasım 1924’te İstanbul Darülfünunu Edebiyat Şubesine bağlı olarak Türkiyat Enstitüsü kuruldu.
Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Dr. Filiz Ferhatoğlu, enstitümüz bakanlar kurulu kararıyla kurulmuş ilk ve tek ilmi enstitü, bu da bizi bir İstanbul Üniversitesi kurumu olarak özel bir birim haline getiriyor, ifadesini kullandı.
Türk Tarihi ve Dili Bir Bütündür
Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu’ndan önce kurulan Türkiyat Enstitüsü, Türkler nereden geldi, Türk tarihinin ve Türk dilinin gelişimi gibi konularda çalışmakta. Enstitü pek çok yerli ve yabancı Türkolog’un kitap ve makalelerinin ev sahipliğini yapmakta. Kurum, tarihi boyunca Türk tarihi ve dilini ayrı ayrı değil bir bütün olarak inceledi. Dr. Filiz Ferhatoğlu Türk tarihi bilinmeden Türk dili de bilinemez, sözleriyle ikisinin bir bütün olduğunu vurguladı. Enstitü, kurulduktan 1 yıl sonra ‘’Türkiyat Mecmuası ‘’ adıyla bu sahadaki ilk bilimsel dergiyi yayımladı. Yurt içinden ve yurt dışından önemli akademisyenlerin bu alandaki çalışmaları da burada yayın haline getirildi.
55 Bin Kitap
Enstitü İhtisas Kütüphanesi daha çok bu alanda çalışan uzmanların kullanımı için hazırlanan bir kütüphanedir. Dünyanın birçok yerinden Türkoloji’yle ilgili koleksiyonlar bağış, miras veya satın alma yoluyla kütüphanede yerini aldı. Şu an resmi olarak 55 bin kitap mevcut.
Meşhur Hakas Türkolog Katanov’un kütüphanesinin bir kısmı da vefatından sonra, önce İstanbul Üniversitesi’ne oradan da Türkiyat Enstitüsü’nün ilk koleksiyonu olarak kütüphaneye katıldı. Kütüphanenin en eski koleksiyonlarından birisi de bitirme tezleri, Türk dili ve Edebiyatı alanındaki ilk doktora tezi olan Ali Nihat Tarlanın tezi de bu koleksiyonun içinde.
En geniş koleksiyon ise genel koleksiyon çünkü oraya hala yeni kitaplar eklenmeye devam ediyor. Araştırmacılar yeni kitaplarını enstitüyü ziyaret edip kütüphaneye hediye ediyor. Bilimsel dergiler de bağış veya hediye yoluyla kitaplığa eklenmektedir.
Enstitünün Bir Diğer Boyutu: Kültürel Etkinlikler
Dr. Filiz Ferhatoğlu enstitüde düzenlenen kültürel etkinliklerden şöyle bahsetti: ‘’Ayda en az bir kere Türk dili, Türk tarihi ve Türk sanatı alanında bir uzmanı getirip akademik sohbet düzenlemeye önem gösteriyoruz. Kütüphanemiz aynı zamanda bizim etkinlik ve konferans salonumuz. Pandemi döneminde bunu online olarak gerçekleştirdik ama hiç ihmal etmedik. Bunların dışında sempozyumlarımız ve kongrelerimiz düzenleniyor. Bizim Fuat Köprülü’den gelen bir kongre kültürümüz mevcut. Milletler arası ve milli olmak üzere iki tür kongrelerimiz var, bunlar dört yılda bir ve üç yılda bir olmak üzere gerçekleştiriliyor.’’
2024’te enstitünün 100. yılı için yıl boyu kültürel etkinlikler düzenlenecek.
