Muhabir: Hatice Beyza Çakmak, Medine Yavuz
İstanbul- (İÜ Haber Merkezi)
İstanbul Üniversitesi(İÜ) İletişim Fakültesi’nin ilk TÜBİTAK 3005 destekli “Sinema Alanında Seyir Deneyimlerine İlişkin Medya Değişimi ve Geleceğe İlişkin Tahminler, Stratejiler ve Çözümlemeler” projesi kapsamında çalıştay düzenlendi.
İstanbul Üniversitesi’nin ikinci ve İletişim Fakültesi’nin ilk TÜBİTAK 3005 destekli projesi kapsamında 16 Kasım’da iki grup olmak üzere İÜ İletişim Fakültesi’nde çalıştay gerçekleştirildi. Yapay zekâ ve VR (Virtual Reality-Sanal Gerçeklik) teknolojileri üzerinden başta sinema olacak şekilde; eğitim bilimleri, iletişim, psikoloji alanlarıyla birlikte disiplinlerarası bir çalışma ile projenin konuları ve bulguları bilimsel tartışmaya açıldı.
Projenin konusu, amacı ve bulguları proje yürütücüsü Doç. Dr. Berceste Gülçin Özdemir tarafından çalıştaya katılan akademisyenlere ve sahadan uzman kişilere anlatıldı. Özdemir, sinema alanına ilişkin geleceğe yönelik sorgulamaların proje çıktısı olacak yayınlarla birlikte kamuoyuna sunulacağından bahsetti. Projenin toplumsal faydasının ve yaygın etkisinin görünürlüğü açısından bir ders tasarladığından bahseden Özdemir, İletişim Fakültesi’nde Sinema anabilim dalı altında yer alan yüksek lisans programında bir ders açıldığını söyledi. Sinema ve Sanal Gerçeklik Teknolojisi isimli derste, sinemanın yeni iletişim teknolojileriyle birlikte nasıl dönüştüğünü teoride ve pratikte öğrencilerle paylaşacağından bahseden Özdemir, eğitim alanında güncel teknolojilerin müfredatta yer alması gerektiği üzerinde durdu. Bu proje dâhilinde ‘’Susuzluk’’ adlı kurmaca-kısa metraj bir belgesel de çeken Özdemir, filmin içeriğinin iklim krizine odaklandığını ve bu filmin kamuyla paylaşıldığında projenin toplumsal yarar etkisinin de ortaya çıktığını belirtti. 360 derece kamerayla çekilen kurmaca-belgesel film; sanatla, bilimin sentez bir biçimde buluştuğu somut bir çıktı olarak değerlendirildi. Bilim insanlarının katıldıkları bir çalıştay ile proje konularının tekrar gündeme gelmesi ve proje konularıyla ilişkili farklı konuların da tartışmaya açılması projenin bilimsel bağlamda görünürlüğü ve alana dair gelişen yeni teorilerin ortaya çıkması açısından katılımcıların düşünceleri bağlamında önemli görüldü.
Yapay Zeka ve VR insanları yalnızlaştırıyor
Çalıştayda başta sinema olmak üzere teknolojik değişimlerin ardından eğitim bilimleri, iletişim ve psikoloji alanın nereye evirilebileceği ve bunun sonucu olan olumlu ve olumsuz kısmi bulgular paylaşıldı. İçinde bulunduğumuz ve insanların giderek yalnızlaştığı postmodern dönemde sinema gibi kolektif aktivitelerin, VR ve Yapay zekâ gibi teknolojilerle daha da bireyselleşerek kişinin yalnız bir yaşama maruz kalabileceği üzerinde duruldu. Bildiğimiz anlamdaki sinema ontolojisinin değişmekte olduğunu fakat buna rağmen klasik öğrenme biçimleri gibi sinemanın da varlığının devam edecek olmasına rağmen kodlarında ve şeklinde yapısal değişimler olacağı ifade edildi. VR gözlükler yoluyla deneyimlenebilecek olan filmlerin süresi, konusu, teması ve hangi hedef kitleye nasıl izletileceğine kadar geniş bir parametrede çalışma yapılması gerektiği belirtildi. Etik, çalıştaydaki en önemli başlıklardan biri olarak yer aldı. Bütün bu gelişmelerde gerçeklik algısının manipüle edilebilirliği ve izleyici yaş grubuna göre içeriğin bırakacağı etkininin değiştirilebilirliği gündeme geldi.
Seyirciler izleyiciden deneyimleyicilere dönüşüyor
Bütün süreç içerisinde beyaz perde bağlamında sinemanın artık izlenen bir içerikten, deneyimlenebilen bir içeriğe geçmesinin farklarından bahsedildi. Proje araştırmasında izleyici- deneyimleyici ikilemine ulaşıldığını ifade eden Doç. Dr. Derya Gül, aktif bir şekilde filmde yer alma isteğinin seyirleri bağlamlarından koparıp oyun kategorisine alabileceğini ve bu noktadaki ayrımın iyi yapılması gerektiğinin altını çizdi. Aynı anda iki farklı salonda gerçekleşen çalıştay, 2 sorunun üzerinden cevap ve bunlara yönelik etik kodları tartışırken ikinci salonda yaratıcılık kriterinin değer kazanacağı üzerinde özellikle duruldu. Tüm bu değişim ve dönüşüm sürecinde eğitim başlığı altında çokça tartışılan yapay zeka ve VR uygulamalarının destekleyici olması gerektiğinin altı çizildi.
Çalıştay, Seminer Salonu 4’te tüm katılımcıların toplanması ve sonuca bağlanmasıyla tamamlandı. Rapor tutularak katılımcıların söylemleri, düşünceleri Doç. Dr. Özdemir tarafından katılımcılara aktarıldı. Bu çalıştayda tartışılan konularla ilişkili bir yayının sunulacağı da belirtildi.
Eylül 2023’de Doç. Dr. Berceste Gülçin Özdemir’in proje yürütücülüğü ile başlayan çalışmada proje araştırmacıları olarak Prof. Dr. Behiye Akçay, Doç. Dr. Derya Gül Ünlü, Doç. Dr. Özlem Arda, Doç. Dr. Özge Gürsoy Atar, Dr. Öğr. Üyesi Simge Şişman Bal ve proje bursiyeri doktorant Aziz Barkın Kadıoğlu yer aldı.
TÜBİTAK Çalıştayında 20’den fazla akademisyen ve sahadan uzman yer aldı
Çalıştayda sanat, teknoloji ve bilim alanında uzman isimler katıldı. Çalıştayda Mezo Digital Art Kurucusu/ Yapay Zeka Uzmanı Nabat Garakhanova, HK Medya/ 360 VR Turkey Kurucusu/ VR Prodüktörü Hakan Korkmaz, Yönetmen ve Multimedya Sanatçısı Deniz Tortum, Prof. Dr. Aykut Arıkan, Prof. Dr. Behiye Akçay, Prof. Dr. Deniz Yengin, Prof. Dr. Erkan Saka, Prof. Dr. Nazlı Eda Noyan, Prof. Dr. Nilüfer Timisi, Doç. Dr. Şebnem Özdemir, Doç. Dr. Tamer Bayrak, Doç. Dr. Derya Gül Ünlü, Doç. Dr. Berceste Gülçin Özdemir, Doç. Dr. Yüksel Balaban, Doç. Dr. Özlem Arda, Doç. Dr. Özge Gürsoy, Doç. Dr. Gülin Terek Ünal, Dr. Simge Şişman Bal, Dr. Elif Karakoç, Aziz Barkın Kadıoğlu bulundu.
