Halil SAÇ
Cep telefonu, mikrodalga fırın, saç kurutma makinesi gibi yaşamımızda sıkça kullandığımız aletler yapay radyasyon kaynağı olarak karşımıza çıkmaktadır. Öte yandan canlılar, var oldukları ilk andan itibaren Dünya’nın yapısında bulunan radyoaktif maddeler ve evrenden gelen kozmik ışınlardan kaynaklanan doğal radyasyonla iç içe yaşamaktadır. Yaşamımızın her anında maruz kaldığımız radyasyonu ve korunma yollarını Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gül Özcan anlattı.
Radyasyon ve radyoaktif maddenin tanımını yapan Prof. Dr. Özcan, yayılma özelliği gösteren ve herhangi bir elektromanyetik ışını meydana getiren unsurların tamamına radyasyon denildiğini belirtip, “Bir maddenin atom çekirdeğindeki nötron sayısı proton sayısından fazla ise bu atomlar kararlı hale gelmek için çeşitli ışınlar yaymaktadırlar. Bu şekilde ışın yayan atomlara radyoaktif element denilmektedir” dedi.
Ev Aletleri Radyasyon Açısından Zararlı Mı?
Prof. Dr. Özcan, radyasyon kaynaklarının iki tür olduğunu ve yapay radyasyon kaynaklarının insan eliyle yapılan olduğuna değinip, “Gün içinde kullandığımız, cep telefonu, bilgisayar, saç kurutma makinesi, mikrodalga fırın hatta floresan lamba bile bir radyasyon kaynağı ancak bunların yaydıkları radyasyon miktarı az olduğu için zararlı değil. Devletler bu tür elektronik aletlerin yaydıkları radyasyon değerini kontrol ederek belli bir sınır koymaktadırlar. Bu sınır, SAR (Specific Absorption Rate) olarak, yani “Özgül Soğurma Hızı” olarak tarif ediliyor” ifadelerine yer verdi.
Evrenden gelen kozmik ışınlar ve yerkürenin yapısını oluşturan çeşitli elementlerin de doğal radyasyon kaynağı olduğuna vurgu yapan Prof. Dr. Özcan, “Doğal radyasyon her zaman vardı. İnsanların maruz kaldıkları radyasyonun yüzde 80’ini doğal kaynaklı ve toprak, güneş ışığı bu yüzdeyi oluşturan faktörlerden bazıları. Bir başka örnek verecek olursak, bodrum katlarda yaşayanlar veya yeraltında çalışanlar daha fazla radon elementine dolayısıyla daha fazla radyasyona maruz kalmaktadırlar” cümlelerini sarf etti.
“En Fazla Maruz Kalan Organlardan Biri Göz”
Prof. Dr. Özcan, çevremizdeki radyoaktif maddelerden kaynaklanan radyasyonun vücudumuz ile dışarıdan temasa geçmesine dışsal radyasyon denildiğini belirtip, “Cep telefonu, bilgisayar gibi belli bir miktarda radyasyon yayan cihazlar dışsal radyasyona maruz bırakır bizi. Bu tür cihazlardan alınan radyasyon miktarının düşürülmesi için 3 temel korunma yolu vardır: Uzaklık, zaman ve zırhlama” dedikten sonra “uzaklık” ile korunma yolunun radyasyon kaynağı ile birey arasındaki mesafe ne kadar fazla ise radyasyon miktarının o kadar düşeceğine vurgu yapıp, “Bir kaynaktan 2 metre uzaklaşılması alınan radyasyon dozunu 4’te 1 oranında düşürmektedir” dedi.
Zaman faktörünün ise radyasyon kaynağına maruz kalma süresi olduğunu belirten Prof. Dr. Özcan, “Bir kaynak ile ne kadar az zaman geçirilirse o kadar az radyasyona maruz kalınır. Örneğin cep telefonunu daha az kullanmak maruz kalınan dozu düşürmek anlamına gelmektedir. Göz televizyon, bilgisayar gibi kaynaklar yoluyla en fazla radyasyona maruz kalan organlardan birisidir. Radyasyonun zararlı ısıl etkisi kan akışı ile elimine edildiği ve göz bebeğinde kan akışı olmadığı için bu en duyarlı organımıza çok dikkat etmeliyiz” açıklamasında bulundu.
Zırhlamanın ise radyasyonun şiddetini zayıflatmak için önüne çeşitli maddeler konulması veya onu saracak biçimde çeşitli malzemelerle çevrelenmesi olduğunu belirtip, örnek olarak x-ışınlarının yaydığı radyasyonu engellemek için kurşun tabakalar kullanıldığından bahsetti.
Mikrodalga Fırınlara Dikkat Edilmeli
Elektromanyetik radyasyonun dalgalar şeklinde yayıldığının üstünü çizen Prof. Dr. Özcan, “Mikrodalga fırınların kapaklarında, dairelere benzer şekiller vardır. Bunlar, dalgalar halinde yayılan elektromanyetik radyasyonu önleme amacıyla yapılmıştır. En ufak bir çizik radyasyonun dışarıya sızmasına sebep olabilir. Bu nedenle, temizliği yapılırken kapağın üstündeki şekillerin çizilmemesine ve rutin bakımlarına dikkat edilmelidir” dedi.
