Yağmur Ceren KURAL
Etnobotanik koleksiyonu, halkın gıdadan tedavi ihtiyaçlarına, veteriner hekimlikten kozmetik alanına kadar farklı amaçlarla ev veya ev dışında kullandığı, etnobotanik çalışmalar sonucunda bitkilerden yapılan gereçleri kapsıyor. İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi’nde bulunan etnobotanik koleksiyonu hakkında Eczacılık Fakültesi Temel Eczacılık Bilimleri Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Yeter Yeşil ile merak edilenleri konuştuk.
Etnobotaniği belli sınırlar içerisinde geleneksel bitki-insan ilişkisini inceleyen bilim dalı olarak tanımlayan Dr. Öğr. Üyesi Yeşil, etnobotanik çalışmaların temel amacının geleneksel bitki bilgisinin göç, gelişen teknoloji veya çeşitli nedenlerle kaybolmasının önüne geçmek ve bu bilgilerin gelecek nesillere aktarılmasını sağlamak olduğunu belirtti.
Etnobotanik koleksiyonunda bulunan parçaların çeşitlilik gösterebileceğini ifade eden Dr. Öğr. Üyesi Yeşil, “Bu çeşitliliğe yerel tohumlar, halkın ağaç veya çalılardan yaptıkları sepetler, bitkilerin farklı kısımlarından yapılmış sabunlar, yün boyamak için kullanılan kuru bitki kısımları, bir ağaç çalı veya ottan yapılan bir enstrüman gibi birçok örnek verilebilir” dedi.
“Koleksiyondaki Parçaların Halk Tarafından Kullanılmış Olması Gerekir”
Dr. Öğr. Üyesi Yeşil, koleksiyona dâhil edilen parçaları etnobotanik çalışmalar sonucunda temin edebildiklerine dikkat çekerek, “Aynı zamanda bitki toplamak için yaptığımız arazi çalışmalarında çeşitli il veya ilçelerde de fırsat buldukça halk ile görüşüp bitkilerden yaptıkları ev gereçlerini soruyor, ellerinde varsa temin edip anabilim dalımıza getiriyoruz. Bazen de anabilim dalımızda yapılan etnobotanik çalışmalar sırasında arkadaşlarımız koleksiyonumuza katkıda bulunuyor” ifadelerini kullandı.
Koleksiyondaki parçaların etnobotanik çalışmalar sonucunda elde edilen bilgilerden yararlanarak halk tarafından kullanıldığının bilinmesi gerektiğinin altını çizen Dr. Öğr. Üyesi Yeşil, koleksiyona dâhil edilecek parçanın hangi bitkilerden yapıldığının bilinir olmasının önemini vurgulayarak, sözlerine şu şekilde devam etti: “Bu parçayı kullanan kişilerden kullanılan bitkilerin yöresel adı, kullanılan kısmı, hazırlanış yöntemi gibi bilgilerin alınması gerekir. Kullanılan bitkinin bilimsel adının belirlenmesi için bitkinin çiçekli, meyveli, yapraklı veya mümkünse tam bir örneğinin alınması gereklidir. Koleksiyona getirilen her parçaya bir koleksiyon numarası veriyoruz. Bu parçanın kullanım amacı, yerel adı, kısmını aldığı bitkinin yerel adı, bilimsel adı, bitkinin kullanılan kısmı ve hazırlama yöntemini kaydediyoruz.”
Tarımın veya kırsal üretimin azalması ile köylerden şehirlere yoğun göçlerin yaşanması sonucunda, insanların nesiller boyunca aktarılan etnobotanik bilgileri hızlı bir şekilde unutmakta olduğunu belirten Dr. Öğr. Üyesi Yeşil, “Koleksiyonumuz bu noktada bir çeşit hafıza görevi üstlenebilir. Etnobotanik materyallerin görsel olarak sergilenmesi ile bunların unutulmasının önüne geçilebilir” dedi.
Koleksiyon Kültürel Zenginliğimizi Yansıtıyor
Teknolojinin hızlı bir şekilde ilerlemesi, tarımın veya kırsal üretimin azalması ile köylerden şehirlere yoğun göçlerin yaşanması insanların doğa ile arasına mesafe koymasına neden olduğunu aktaran Dr. Öğr. Üyesi Yeşil, “Bunların sonucunda insanlar nesiller boyunca aktarılan etnobotanik bilgileri hızlı bir şekilde unutmaktadır. Koleksiyonumuz bu noktada bir çeşit hafıza görevi üstlenebilir. Etnobotanik materyallerin görsel olarak sergilenmesi ile bunların unutulmasını engelleyebilir” dedi. Dr. Öğr. Üyesi Yeşil, Koleksiyonu gören kişilerde geleneksel bitki kullanımına ve çevresindeki bu tip objelere daha duyarlı olduklarını gözlemlediğini bildirerek, koleksiyondaki her bir örneğin elde edildiği bitkinin bilimsel isminin yer almasının önemli bir bilimsel katkı olduğunu vurguladı.
Koleksiyonda tıbbi materyaller, sepetler, mutfak ve ev dışı gereçler, sabunlar, süs eşyaları, nazarlıklar, doğal boya, geleneksel kahveler ve oyuncaklar gibi parçaların bulunduğunu dile getiren Dr. Öğr. Üyesi Yeşil, bu parçaların kültürel çeşitliliği ve zenginliğimizi yansıttığını söyleyerek sözlerini noktaladı.
