Muhabir/ Fotoğraf: Sümeyye Sude Gülsoy
Editör: Ece Özdemir
(İstanbul, İÜ Haber Merkezi)- 18. İstanbul Bienali, küratör Christine Tohmé’nin ‘Üç Ayaklı Kedi’ başlığıyla başladı. Küratör Tohmé, zorunlu göçler ve krizler karşısında ‘korunmaya ve onarılmaya muhtaç parçalarımıza sahip çıkma’ çabasını kedi metaforu üzerinden dile getirdi.
Alışılmışın dışında bir format
18. İstanbul Bienali, üç aşamalı özgün yapısıyla geleneksel sanat takviminin ötesine geçti. Tohmé’nin ‘Üç Ayaklı Kedi’ metaforuyla tanımladığı bienalin ilk ayağı, 47 sanatçının eserlerini sekiz ayrı mekânda sergileyerek temayı görünür kıldı. Bu aşamayı takiben, ikinci ayak 2026 yılında bir akademinin kurulmasıyla devam edecek. Bu akademinin kurulmasıyla, bienalin genç sanatçılarla temasta bulunması ve sanat ekosistemine uzun soluklu, kalıcı katkılar sağlanması hedeflendi. Bienalin 2027’deki üçüncü ve son ayağı atölyeler ve nihai bir sergiyle tamamlanması planlandı.
Şehrin dokusuyla kurulan bütüncül deneyim
Sergi mekânlarının seçiminde belirleyici unsurlar, fiziki yakınlık ve tarihi dokuyu sanatsal anlatıya katma çabası oldu. Beyoğlu-Karaköy hattında birbirine yürüyüş mesafesinde konumlanan sekiz mekân, ziyaretçileri ulaşım zorluklarından uzak, bütüncül ve şehri deneyimlemeye açık bir keşfe davet etti. Bu mekânlar; tarihi bir tiyatro salonundan dönüştürülen Elhamra Han’dan, kamuya açılan sosyal tesis Eski Fransız Yetimhanesi Bahçesi’ne; eski bir kent laboratuvarı olan Meclis-i Mebusan 35’ten, zanaat ve etkinlik alanı Külah Fabrikası’na kadar geniş bir yelpaze sundu. Ayrıca bu hatta yer alan Zihni Han, Galeri 77, Muradiye Han ve Galata Rum Okulu da sergilere ev sahipliği yaparak, bienalin kriz ve onarım temasını kentin köklü geçmişiyle birleştirme amacını yerine getirdi.
Zihni Han: Küresel krizlerin kişisel tarihleri
Zihni Han’da eserleri sergilenen sanatçılardan Sohail Salem, Gazze’deki günlük yaşamı yansıtan, “Gazze Günlükleri”nden oluşan bir defter serisi sundu. Sanatçı, Birleşmiş Milletler Yakın Doğu’daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA) tarafından dağıtılan okul defterlerine çizdiği resimli günlüklerle ablukadaki yaşamın sarsıcı tarafını gözler önüne serdi. Bu defterler, Gazze’den gizlice çıkarılmış ve sadece sanat eseri olmanın ötesinde birer tanıklık, medyanın ve haberlerin hâlâ dile getiremediklerine dair görsel bir arşiv niteliğinde oldu.
Galeri 77: Ses, mekân ve bellek
Galeri 77’deki eserler mekân ve belleğin kırılganlığına odaklandı. Sanatçı Ola Hassanain’in “Fısıldayan Baraj” (2024) adlı eseri, Mavi Nil’i El Cezire’ye yönlendiren Sennar Barajı’nın modern mimarisini çağrıştıran heykelimsi bir formda. Yapıtın içine yerleştirilen ses çalışması hem işitsel arınma sağlamakta hem de doğa güçlerine karşı direnç kazandıran bir “korunma duası” fısıldamakta.
Sanatçı Dilek Winchester, 2012-2025 yılları arasında gerçekleştirdiği mekâna özgü metinsel müdahalesi “isimsiz (Kendinibeğen…)” adlı çalışmasını binanın çatı alınlığının arka yüzeyine yerleştirdi. Sanatçı, bu çalışmasında Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar romanında geçen “kendinibeğenmişçesinesankibizdenöncebirşeysöylenmişçesinegiller” sözcüğünden esinlendi. Winchester, bu uzun sözcüğü Arapça, İbranice, Ermenice ve Yunanca alfabelerine büründürdü. Böylece, farklı dil ve kültürlerin mekânda bir arada varoluşunu simgelendi.
Meclis-i Mebusan 35: Onarım ve direniş
Meclis-i Mebusan 35’te yer alan Pilar Quinteros’un “İşçi Sınıfı” (2025) adlı heykeli, Tophane Parkı’nda bulunan heykeltıraş Muzaffer Ertoran’ın İşçi anıtından yola çıkıldı. Heykel, vandalizm sonucu bacakları, kolları, elleri ve başı parçalanarak yalnızca bir gövdesi kalana kadar defalarca hasar görmüştü. Quinteros, heykelin parçalanmış halini kartondan yeniden üreterek kamusal alanda yaşadığı tahribatı ve bellek üzerindeki etkisini vurguladı.
18. İstanbul Bienali, sergilenen eserler ve seçilen tarihi mekânlar aracılığıyla, bu zorlu devinimde soluklanabileceğimiz alanları nasıl yaratacağımızı ve ileriye yönelik hayal kurmanın yollarını nasıl bulacağımızı sanatın rehberliğinde 23 Kasım 2025 tarihine kadar sorgulamaya devam edecek.
