Haber: Nilay Eker Kırcı
Editör: Ayşegül Nişli
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), son zamanlarda okul çağı çocuklarını ve yetişkinleri önemli oranda etkiliyor. DEHB dikkat ve odaklanma sorunu olarak bilinse de birçok alt dala sahip bir bozukluk. Mefa Psikolojik Danışmanlık Merkezi Kurucusu Uzman Psikolog Gizem Büşra Ağaçhan ile DEHB hastalığı hakkında konuştuk.
DEHB’yi nörogelişimsel bir bozukluk olarak tanımlayan Ağaçhan, hastalığın ne olduğunu “Kişinin dikkatini vermede zorluk yaşaması, aşırı hareketli olma, dürtülerini kontrol edememe gibi öz kontrolünü etkileyen nerogelişimsel bir bozukluk” ifadeleriyle özetledi.
DEHB’nin nedeni hakkında “Beyindeki dopamin kimyasalının düşüklüğü, beynin metabolizmasının dikkati ve sosyal muhakemeyi kontrol eden bölgelerinin daha az, yani daha zayıf çalışmasından kaynaklanır. Bu ön bölge dediğimiz frontal lobun daha az, daha zayıf çalışmasıyla meydana gelir” açıklamasında bulunan Ağaçhan, nedenlerin birinin de beyindeki gri maddenin az oluşu olduğunu söyledi.
Uzman Psikolog Ağaçhan, dikkat eksikliğinin dört alanda incelendiğini ifade etti. Kişinin bir şeye odaklanamama durumu varsa, yönergeleri daha uzun sürede algılıyorsa, hiperaktivite açısından bedenini kontrol etmede sorun yaşıyor ve sürekli hareket ediyorsa, bazı durumlarda hareketlilik bedende değil beyinde ise dikkat eksikliğinden şüphelenildiğini belirten Ağaçhan, hipoaktivitenin, düşüncedeki hızın tam tersi olarak hareketlerde yavaşlık olarak ortaya çıkabileceğini kaydetti.
Çocuklarda DEHB’den Şüphelenmemiz Gereken Durumlar
Ağaçhan “Çocuklara baktığımızda; eğer bir oyunu sürdüremiyorsa, bir oyundan bir oyuna geçiyorsa, oyunlarında süreklilik yoksa, bir şeye odaklanmada güçlük çekiyorsa, televizyon izlerken televizyonu izleyemiyorsa ya da aşırı derecede odaklanmış durumda izliyorsa, aşırı derecede hareketliyse, uzun süre bir yerde oturamıyorsa bunlar DEHB belirtileri arasında yer alır. Ayrıca hiç planlama becerisi yoksa, bir şeyi sürekli tutturuyorsa istediği şeyin hemen şu anda olmasını istiyorsa, okurken devamlı uydurarak okuyorsa, sınıfta bir ses geldiğinde dikkati dağılıyorsa bunları da dikkat eksikliği belirtisi olarak görebiliriz“ açıklamasında bulundu.
Ağaçhan, “Bunlarla birlikte duyu bütünlemeyle alakalı kısımlarla da dikkatinizi çeken şeyler olabilir” dedi ve “Sese karşı aşırı hassasiyet varsa ya çok yavaş ses kullanıyor ya da çok aşırı derecede yüksek ses kullanıyorsa, kıyafetleri kaşındırıyor, bazı kumaşlara karşı hassasiyet gösteriyor, kıyafetlerinin etiketlerini kestiriyorsa, oyun hamuruna, kuma, çime dokunamıyor, basamıyorsa, bunlar da dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun duyusal kısmıdır. Sinir sisteminin bu kısmıyla alakalı belirtiler gösterebilir” diye ekledi.
DEHB’nin, Çocukların ve Yetişkinlerin Hayatlarındaki Etkileri
Uzman Psikolog Ağaçhan “Dikkat eksikliği dediğimiz şey, sürekli kıpır kıpır olma halidir, bu hal, bir şeye odaklanamama durumunu getirir. Mesela sınıfta sürekli hareket etme ihtiyacı olan çocuk devamlı öğretmeni tarafından uyarılır ve yaramaz etiketi maalesef bu çocuklara yapıştırılır. “ şeklinde konuştu.
“Dikkatleri kolayca dağıldığı için hep kendilerini başarısız hissederler. Aslında yapabilecekleri şeyleri de kendilerine inançları azaldığı için bu şekilde yapamamaya başlarlar. Dikkatlerini sürdüremedikleri için devamlı bir şeylerini kaybederler, unuturlar” ifadelerinde bulunan Ağaçhan; DEHB’li çocukların her şeyden çabuk sıkıldıklarını, bu durumun çocuğun arkadaşlarıyla ve öğrenmeyle olan ilişkisini negatif etkilediğini vurguladı.
DEHB’li yetişkinlerin çok fazla iş değiştirme ya da hep başarısız olma duygusu gibi sorunlar yaşayabileceğini söyleyen Ağaçhan, bu kişilerin evlilikte de empati yetenekleri yeterince gelişmediği için iletişim sorunu yaşayabileceklerini ekledi.
DEHB’li kişiler için “Bir işe başladıklarında onu bırakıp ilgilerini çeken başka bir şeye yönelebilir, sonra ondan da sıkılarak bir başka şeye yönelerek hedefte kalamaz ve asıl yapılması gerekeni unuturlar” ifadelerini kullanan Ağaçhan, “Bu durum hayatlarını ciddi anlamda etkileyen bir sıkıntı haline gelir. Dikkat eksikliği günlük yaşamda, aile yaşamında, iş hayatında, okul hayatında sosyal ilişkilerinde ciddi anlamda zorluk yaşatır” açıklamasında bulundu.
Ağaçhan, “Bu çocuklar gerçekten düzgün bir tedavi aldıklarında kendilerine de çevrelerine de çok daha faydalı olabilirler. Aslında ekstra enerjileri ciddi anlamda herkese yetebilecek düzeydedir. Ancak bunun uygun şekilde düzenlenmesi gerekir. Coşkun akan nehirler gibi düşünün. O coşkun akan nehri çitlerle çevirirseniz, hem kendine hem de çevresine faydalı olur ama o çitleri koymadığınız zaman yakar, yıkar, geçer. Aslında dezavantajı, avantaja dönüştürmek çok daha mühimdir. Böyle olduğunda hem kendine hem vatanına, milletine daha hayırlı evlatlar insanlar, vatandaşlar olabilirler.” diyerek sözlerini sonlandırdı.
